An advice given with love!

"Αν" Ρ. Κιπλινγκ

Αν μπορείς στην πλάση τούτη να περιφρονείς τα πλούτη

κι αν οι έπαινοι των γύρω δεν σου παίρνουν το μυαλό,
 

αν μπορείς στην τρικυμία να κρατήσεις ψυχραιμία,
 

κι αν μπορείς και στους εχθρούς σου να σκορπίσεις το καλό,
 

αν μπορείς με μιας να παίξεις κάθε τι που 'χεις κερδίσει,
 

στην καταστροφή ν' αντέξεις και να δώσεις κάποια λύση,
 

αν μπορείς να υποτάξεις πνεύμα, σώμα και καρδιά
 

αν μπορείς όταν σε βρίζουν να μην βγάζεις τσιμουδιά,
 

αν μπορείς στην καταιγίδα να μη χάνεις την ελπίδα,
 

κι αν μπορείς να συγχωρήσεις όταν σ' έχουν αδικήσει,
 

αν μπορέσεις τ' όνειρό σου να μη γίνει ο όλεθρός σου,
 

κι αν μπορέσεις ν' αγαπήσεις όσους σ' έχουνε μισήσει,
 

αν μπορείς να είσαι ο ίδιος στην χαρά και στην οδύνη,
 

αν η πίστη στην ψυχή σου μπρος σε τίποτα δεν σβήνει,
 

αν μιλώντας με τα πλήθη τη συνείδηση δεν χάνεις,
 

αν μπορέσεις να χωνέψεις πως μια μέρα θα πεθάνεις,
 

αν ποτέ δεν σε μεθύσει του θριάμβου το κρασί,
 

αν στα ψέματα των άλλων δεν λες ψέματα κι εσύ,
 

αν μπορείς να μη θυμώνεις, αλλά μήτε και να κλαις
 

όταν άδικα σου λένε πως εσύ μονάχα φταις.
 

Αν μπορείς με ηρεμία δίχως νεύρα ή δυσφορία
 

και τα ίδια σου τα λόγια να τ' ακούς παραλλαγμένα,
 

αν μπορείς κάθε λεπτό σου να 'ναι μια δημιουργία
 

και ποτέ σου να μην μένεις με τα χέρια σταυρωμένα.
 

Αν οι φίλοι σου κι οι εχθροί σου δεν μπορούν να σε πληγώσουν
 

αν οι σχέσεις με μεγάλους τα μυαλά δεν σου σηκώνουν
 

αν τους πάντες λογαριάζεις μα ... κανένα χωριστά,
 

αν μπορέσεις να φυλάξεις και τα ξένα μυστικά ...
 

Έ! Παιδί μου τότε ...
 

Θα μπορέσεις ν' απολαύσεις όπως πρέπει τη ζωή σου ...
 

 Θα 'σαι άνθρωπος σπουδαίος κι όλη η γη θα 'ναι δική σου!

 

Επιθετικότητα

«Εκδηλώσεις επιθετικής συμπεριφοράς»

1. Παιδική Επιθετικότητα

Τα παιδιά της πρώτης σχολικής ηλικίας είναι μικρά ζωηρά πλάσματα, που η σωματική και η ψυχοκινητική τους κατασκευή, με τις αυξημένες κινητικές δυνατότητες και ανάγκες, τα οδηγεί συχνά, σε εκρηκτικές ή ζωηρές ενέργειες.

Πολλοί ενήλικοι, σπεύδουν να χαρακτηρίσουν την ενεργητικότητα των παιδιών ως «επιθετικότητα» και να τους κρεμάσουν την ταμπέλα «τα κακά παιδιά». Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά. Εμείς οι μεγάλοι, που κρίνουμε την συμπεριφορά των παιδιών μας, ξεχνάμε πως υπήρξαμε κι εμείς κάποτε παιδιά. Παράλληλα, έχουμε κοινωνικοποιηθεί και συμμορφωθεί με τους κοινωνικούς κανόνες και νόμους. Έχουμε κατανοήσει πως για να ζήσουμε αρμονικά με τους άλλους πρέπει να σεβαστούμε τα δικαιώματα τους. Γι’ αυτό το λόγο, σε αντίθεση με τα παιδιά, προσπαθούμε να συγκρατούμε και να ελέγχουμε τον εαυτό μας, τις κρίσεις του θυμού και της οργής μας. Αντίθετα, τα παιδιά δεν έχουν πλήρως κοινωνικοποιηθεί. Δεν έχουν αποκτήσει την αίσθηση ότι οι ενέργειες τους μπορεί να πληγώσουν τους άλλους. Όσο μεγαλώνουν και κοινωνικοποιούνται, μειώνεται η παρεξηγημένη «ενεργητικότητα» τους. Με άλλα λόγια, η επιθετικότητα είναι μια φυσιολογική αντίδραση της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά διεκδικούν και αγωνίζονται να διατηρήσουν τα δικαιώματα τους με τον τρόπο που ξέρουν, την φωνή ή το βίαιο ξέσπασμα. Κάποιοι μπορεί να ονομάσουν αυτό τον τρόπο «επιθετικό», άλλοι «διεκδικητικό» ή «αγωνιστικό». Στην πραγματικότητα, για να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί ως επιθετικό θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας:

1) την διάρκεια της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού,

2) την ηλικία και το φύλο του παιδιού,

3) το βαθμό της εχθρότητας προς τους άλλους,

4) την δυνατότητα του παιδιού να ελέγχει τον εαυτό του και τις εκρήξεις οργής του.

Έτσι, η προβληματική επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού είναι αυτή που διαρκεί πολύ καιρό, περιέχει τα στοιχεία της παράλογης εχθρότητας, του μίσους και της εκδίκησης ή της σκληρότητας απέναντι στους άλλους ανθρώπους (ή τα ζώα) και δεν ελέγχεται εύκολα από το παιδί, σε σημείο που δεν μπορεί να σταματήσει να προκαλεί πόνο στους γύρω του, καθώς και στον εαυτό του καμιά φορά. Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στην απλή επιθετική συμπεριφορά (αντίδραση) και την προβληματική, είναι η έννοια του μίσους και της εκδίκησης που τρέφει το παιδί για τα «θύματα» του.

Η επιθετικότητα αναφέρεται σε όλες τις μορφές διεκδικητικής – αγωνιστικής προσπάθειας και σε όλες τις ενέργειες που αποσκοπούν στην άσκηση ελέγχου επάνω στο περιβάλλον του ατόμου. Τα επιθετικά παιδιά είναι συνήθως:

1. Ανυπάκουα

2. Αρνητικά

3. Δείχνουν απάθεια

4. Έχουν προκλητική συμπεριφορά προς τα άτομα εξουσίας

2. Αιτίες και μορφές της παιδικής επιθετικότητας

Τα αίτια της αντικοινωνικής συμπεριφοράς μπορεί να είναι ενδογενή, συνέπεια περιβαλλοντικών επιδράσεων ή συνδυασμός των παραπάνω.

Πιο συγκεκριμένα, η επιθετικότητα των παιδιών μπορεί να οφείλεται:

1. Στις υπερβολικές στερήσεις και απαγορεύσεις που τους επιβάλλουν οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι συνομήλικοι. Τα συνεχή «μη» και «όχι» μπορεί να προκαλέσουν ψυχική αναστάτωση και απογοήτευση στα παιδιά ιδίως όταν νιώθουν πως δεν μπορούν να εκπληρώσουν ένα όνειρο τους, μια επιθυμία τους. Αυτή η απογοήτευση, μπορεί να πυροδοτήσει την έκρηξη τους, την βίαιη αντίδραση τους.

Παράδειγμα: ένα παιδί που εμποδίζεται συνεχώς από τους γονείς του να κάνει ποδήλατο ή να παίξει μπάλα γιατί πρέπει να διαβάζει διαρκώς, ίσως μια μέρα αντιδράσει βίαια προς τους γονείς του ή τους δασκάλους του γιατί τους θεωρεί «πηγή της δυστυχίας του».

2. Οι κακοτυχίες και οι δυσκολίες της ζωής μπορεί να ωθήσουν ένα παιδί στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Όταν το παιδί αγωνίζεται σκληρά να τα καταφέρει στο σχολείο χωρίς όμως αποτέλεσμα, τότε απογοητεύεται. Η απογοήτευση συχνά μετατρέπεται σε ανυπακοή, λεκτική και σωματική επιθετικότητα προς τους δασκάλους και τους γονείς, γιατί πυροδοτούν την δυστυχία του. Η δυστυχία γεννάει βία και αυτό γιατί τα παιδιά έχουν ανάγκη οι γύρω τους να τα προσέξουν και να τα αγαπήσουν ξανά. Με τα χτυπήματα, τις βρισιές, τις φωνές και την προκλητική συμπεριφορά είναι σαν να φωνάζουν: «πρόσεξε με, υπάρχω και σε έχω ανάγκη».
3. Παραμέληση, υψηλές προσδοκίες, απόρριψη, ανταγωνιστικότητα που ξεκινάει από τους ίδιους του γονείς μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί σε βίαιο ξέσπασμα οργής και θυμού (τίποτα δεν τελειώνεις σωστά, Ο Νίκος είναι πιο καλός μαθητής από σένα κτλ). Η στέρηση της προσοχής και της αγάπης των γονιών γεννά σε ορισμένα παιδιά εσωτερική ανασφάλεια και δυστυχία. Έτσι, προσπαθούν να ξανακερδίσουν την αγάπη και την προσοχή των γονιών τους προβαίνοντας σε βίαιες ενέργειες που θα μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον τους. Οι γονείς αντιδρούν αμέσως από ανησυχία για την εξέλιξη του φαινομένου αλλά συχνά και από φόβο του «τι θα πει ο κόσμος». Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά αντιλαμβάνονται πως υιοθετώντας την τακτική της «έκρηξης» κερδίζουν αυτό που θέλουν και έτσι, όποτε νιώθουν πως χάνουν την γονική προσοχή και αγάπη την εφαρμόζουν.
4. Τα παιδιά μαθαίνουν να φέρονται επιθετικά παρατηρώντας και αντιγράφοντας την συμπεριφορά μας. Αν εμείς είμαστε αυστηροί, επικριτικοί και χρησιμοποιούμε την σωματική τιμωρία για να λύσουμε τα προβλήματα μας, συνήθως, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να μάθουμε τα παιδιά μας να φέρονται βίαια. Αν για παράδειγμα τιμωρήσουμε το παιδί μας με ξύλο επειδή το ίδιο χτύπησε τον αδερφό του, τότε απλώς του επιβεβαιώνουμε την ιδέα ότι «η βία είναι δύναμη, εξουσία, υπεροχή». Η βία φέρνει βία – δεν λύνει το πρόβλημα της επιθετικότητας, ούτε θεραπεύει την αιτία της που είναι η στέρηση της αγάπης – προσοχής ή το χαμένο όνειρο των παιδιών (ματαίωση). Το ξύλο ή η σωματική τιμωρία, φέρνει νέα αναστάτωση, πλήγμα στην αυτοπεποίθηση του παιδιού, και νέα έκρηξη.
5. Η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια με την αλόγιστη προβολή επιθετικών ηρώων και προτύπων. Για να αποφύγουμε την υπερβολική εξάρτηση των παιδιών μας από την τηλεόραση και την πιθανή της επίδραση στις επιθετικές ενορμήσεις των παιδιών, ας κάνουμε μια επιλογή προγραμμάτων και παρακολουθώντας τα μαζί τους ας καταδικάσουμε την βία, όπου αυτή εμφανίζεται.

Οι βασικές μορφές επιθετικής συμπεριφοράς είναι:

1. Αγενής συμπεριφορά
2. Αδιάφορη στάση προς το σχολείο και τις υποδείξεις των γονιών
3. Καταστροφικότητα
4. Άσχημη γλώσσα
5. Εκρήξεις οργής
6. Μίσος
7. Θεατρική μονοπώληση της προσοχής των άλλων.

Σε πολλές περιπτώσεις η ανάρμοστη συμπεριφορά του επιθετικού παιδιού επεκτείνετε και μέσα στην τάξη, όπου η ανία, η έλλειψη κινήτρων για μάθηση, η έλλειψη ενδιαφέροντος για κάποια μαθήματα, ειδικές ανάγκες του παιδιού ή/και μαθησιακές δυσκολίες όπως και η πίεση των συνομηλίκων μπορεί να το οδηγήσουν σε αντικοινωνικές συμπεριφορές με δυσάρεστες συνέπειες κυρίως για το ίδιο.

3. Πρακτικές συμβουλές για γονείς

1. Όρια και κανόνες
2. τεχνική διακοπής ενίσχυσης (απομάκρυνση από την πηγή της απόλαυσης του παιδιού)
3. σπάστε την αλυσίδα: περιορισμός (παρεμπόδιση επιθυμίας) – θυμός – επιθετικότητα
4. Αγνοούμε την επιθετική συμπεριφορά - δείχνουμε προσοχή μόνο όταν το παιδί συνεργάζεται – υπακούει στους κανόνες και τα θεσπισμένα όρια
5. Χρήση παιχνιδιών/βιβλίων/δραστηριοτήτων/συζητήσεων που προωθούν την διαχείριση του θυμού, την συνεργασία, την έκφραση των συναισθημάτων και όχι τον ανταγωνισμό.
6. Αν το παιδί σας αρνείται να συμμορφωθεί σε αυτό που του ζητάτε τότε σας προτείνω τα ακόλουθα: α) Επιμείνετε σε αυτό που ζητάτε, β) Παραμείνετε ήρεμοι και ευγενικοί, γ) Γνωστοποιήστε του τους κανόνες και τις προσδοκίες σας με σαφή τρόπο και εξηγήστε του την αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στις προσδοκίες σας και την συμπεριφορά του, δ) Υπενθυμίστε του τις συνέπειες της αντικοινωνικής του συμπεριφοράς, ε) Επιτρέψτε του να επιλέξει ανάμεσα στην συνέπεια ή στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του, ζ) Αποφύγετε τις συναισθηματικές αντιδράσεις – τα επιθετικά παιδιά θα πετύχουν τον σκοπό τους αν καταφέρουν να σας νευριάσουν. Αντί αυτού, εκλογικεύστε την κατάσταση και συμπεριφερθείτε ως ο ενήλικας της κατάστασης, η) Χρησιμοποιήστε ένα σύστημα ανταμοιβών για τον έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού.
7. Συνεργασία μεταξύ δασκάλου και γονιού (κοινή και ενιαία τακτική).
8. Αποφυγή σωματικής τιμωρίας και επικέντρωση στην συζήτηση (συνέπειες επιθετικής συμπεριφοράς στους ίδιους και στους γύρω τους)
9. Απομάκρυνση από την εστία της έντασης (για να ηρεμίσουν)
10. Αν επιβληθεί τιμωρία, καλό θα ήταν να συνοδεύεται πάντα από συζήτηση και εξήγηση για τους λόγους που επιβλήθηκε. Η τιμωρία καλό θα ήταν να επικεντρώνεται σε μικρή στέρηση προνομίων και να είναι άμεση, έτσι ώστε το παιδί να συνειδητοποιήσει πως η τιμωρία είναι συνέπεια της επιθετικής του συμπεριφοράς και όχι επειδή δεν το αγαπάμε γενικά. Ας αποφύγουμε επίσης τις απειλές ή τις αναβολές της τιμωρίας γιατί έτσι παρατείνουμε τον φόβο και την αγωνία του παιδιού.
11. Εξηγούμε στα παιδιά πόσο πιο όμορφη είναι η ζωή μας και η καθημερινότητα μας όταν είναι ήρεμα.

6. Για το τέλος…

Όλα τα παραπάνω είναι κάποιες φορές δύσκολο να εφαρμοστούν σε μια πιεστική και αγχωτική καθημερινότητα που απλά συχνά προσπαθούμε να επιβιώσουμε. Όμως μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα τη φορά, για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας κάθε φορά που αντιμετωπίζουν μια ψυχική σύγκρουση που οδηγεί σε βίαιο ξέσπασμα. Τους το οφείλουμε ως γονείς – το αξίζουν. Ας είμαστε λοιπόν στοργικοί και διαλλακτικοί, όσο μπορούμε, ώστε να λύνουμε ειρηνικά τις διαφορές μας. Ας προσπαθούμε να καλλιεργούμε το έδαφος, έτσι που να μην προκαλούμε στα παιδιά μας απογοητεύσεις ή αισθήματα κατωτερότητας, που ανάβουν το φυτίλι της επιθετικότητας τους. Η ανώφελη πίεση μας να πετύχουν πράγματα που δεν μπορούν, οι υπερβολικές μας προσδοκίες για τις επιδόσεις τους, οι απαγορεύσεις, οι συγκρίσεις, οι αποδοκιμασίες και οι χαρακτηρισμοί, μπορεί να οδηγήσουν το παιδί σε σκληρότητα ή εχθρότητα απέναντι στις πηγές του άγχους τους (το σχολείο, τους συμμαθητές, εμάς τους ίδιους). Επίσης, πρέπει να είμαστε προσεχτικοί στο θέμα της ανατροφής και των πρότυπων που θέλουμε να περάσουμε στα παιδιά μας. Χαλιναγωγώντας τον δικό μας επιθετικό εαυτό αποφεύγουμε να δούμε μια μέρα τον κακό και βίαιο εαυτό μας μέσα στους «καθρέφτες» που εμείς μεγαλώσαμε. Ένας στοχαστής σημείωσε κάποτε:

Αν τιμωρούμε τα παιδιά μας, τα μαθαίνουμε να τιμωρούν

Αν τα κριτικάρουμε, τα μαθαίνουμε να κριτικάρουνε

Αν τους δείχνουμε πως τα καταλαβαίνουμε,

τα μαθαίνουμε να καταλαβαίνουν τους άλλους.

Η γονεική αγάπη και κατανόηση απέναντι στα παιδιά καθώς και η καλλιέργεια, μέσα στην οικογενειακή ζωή του σεβασμού και της αγάπης για τους συνανθρώπους, είναι ο καλύτερος τρόπος για την μείωση της επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών και της ήρεμης οικογενειακής ζωής.

«Τα δειλά – μοναχικά παιδιά»

1. Τα δειλά, ντροπαλά παιδιά

• Η ντροπαλότητα των παιδιών δεν εξισώνεται με την δειλία. Η φυσική συστολή και η ντροπαλότητα είναι φυσιολογικά αναπτυξιακά στάδια της νηπιακής, παιδικής και πρώτης εφηβικής ηλικίας. Είναι σημάδι της ανάπτυξης των παιδιών μας.
• Το αίσθημα της ντροπής κορυφώνεται στα νήπια που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει πλήρως τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Συντροφεύει όμως και τα παιδιά του Δημοτικού στο δρόμο τους ως την εφηβική ζωή.
• Για μερικούς ανθρώπους, η ντροπαλότητα και η συστολή μπορεί να τους συντροφεύουν σε όλη τους την ζωή.
• Έτσι, δεν είναι ανάγκη να ανησυχούμε αν τα παιδιά μας εμφανίζουν, ιδίως στα πρώτα σχολικά τους βήματα, κάποια σημάδια συστολής ή ντροπαλότητας μπροστά στους ξένους.
• Ωστόσο, καλό θα ήταν από νωρίς να αποκτήσουν αρκετές κοινωνικές εμπειρίες και βιώματα και να είναι σε επαφή με άλλα πρόσωπα εκτός από αυτά του συγγενικού περιβάλλοντος. Σημαντικό ρόλο παίζει σε αυτό, η προσχολική εκπαίδευση (παιδικός σταθμός και νηπιαγωγείο) που βοηθά τα παιδιά στο να εξερευνήσουν με επιτυχία το πρώτο τους κοινωνικό περιβάλλον μακριά από το σπίτι στο οποίο καλούνται να δραστηριοποιηθούν.

2. Η παιδική δειλία

Μερικά παιδιά δεν είναι απλώς ντροπαλά. Αυτό γιατί:

• Αποφεύγουν τις παρέες των συνομηλίκων τους
• Συναναστρέφονται μόνο με μικρότερα παιδιά
• Μέσα στην σχολική τάξη είναι πολύ ήσυχα και δεν παίρνουν μέρος στην διαδικασία του μαθήματος
• Δυσκολεύονται να παραβρεθούν σε κοινωνικές εκδηλώσεις
• Δεν συμμετέχουν σε ανταγωνιστικά αθλήματα
• Δεν συμμετέχουν σε δραστηριότητες των συνομηλίκων τους στα διαλείμματα.

Αίτια

• Έλλειψη αυτοπεποίθησης
• Φόβος αποτυχίας

Αυτά τα δυο στοιχεία:

• αναχαιτίζουν την ενεργητικότητα αυτών των παιδιών
• περιορίζουν την δράσης τους, τα κάνουν να υποφέρουν ψυχικά και να μην μπορούν να προσαρμοστούν ομαλά στο σχολικό τους περιβάλλον.

Ο φόβος των παιδιών «μην αποτύχουν» και η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους έχουν τις βαθύτερες ρίζες τους στα ακόλουθα:

1. Στις σχολικές δυσκολίες και τις απαιτήσεις του προγράμματος

Μερικές φορές, κάποια παιδιά απογοητεύονται πολύ γρήγορα από τις πρώτες κιόλας σχολικές τους αποτυχίες. Νιώθουν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των μαθημάτων τους και έτσι παραιτούνται από την προσπάθεια. Κλείνονται στον εαυτό τους, γιατί αυτή είναι η άμυνα τους, γιατί με την απόσυρση τους, κανείς δεν τους κατηγορεί – η δειλία και όχι τόσο η αποτυχία γίνεται το αντικείμενο της προσοχής όλων...

2. Στην υπέρ-προστατευτική στάση των γονιών

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με υπέρ – προστατευτικούς γονείς έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν πιο δειλά από τα παιδιά των οποίων οι γονείς ενισχύουν την ελευθερία, τα αφήνουν να παίζουν ή να διαβάζουν μόνα τους, να παίρνουν πρωτοβουλίες και να επιλέγουν τους φίλους και τα ενδιαφέροντα τους.

3. Στην αυστηρότητα, την επίκριση, την απόρριψη που δέχονται από τους γονείς ή / και τους δασκάλους τους.

Μερικά παιδιά αντιδρούν με επιθετικότητα στην αυστηρότητα των γονέων, εξαιτίας της παρεμπόδισης των επιθυμιών τους. Υπάρχουν άλλα που αντιδρούν με δειλία, αποφυγή και εγκατάλειψη της προσπάθειας για επιτυχία. Η στάση αυτή ενισχύεται ιδίως όταν νιώθουν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υψηλές προσδοκίες των γονιών τους, στην πίεση τους να φτάσουν στα πρότυπα που έχουν εκείνοι για τα ίδια και στην βαθμομανία τους. Ύστερα από μια αποτυχία, έρχεται πάντα η λεκτική ταπείνωση από τους γονείς ή η τιμωρία που ψαλιδίζει την αυτοπεποίθηση των ήδη δειλών παιδιών και τα σπρώχνει πιο βαθιά στο καβούκι τους.

3. Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί που εμφανίζει έντονη δειλία;

Για να βγάλουμε τα δειλά παιδιά από το κέλυφος της δειλίας και της αδράνειας πρέπει:

• Αποδοχή όπως είναι, με τις ικανότητες και τις ελλείψεις τους. Να τους δηλώσουμε ότι τα αγαπάμε και ότι θα τα βοηθήσουμε να απαλλαγούν από τα «πικρά» τους συναισθήματα
• Να τους τονίσουμε πως η σχολική ζωή είναι ένα μίγμα από επιτυχίες αλλά και αποτυχίες. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τις αποτυχίες. Χρειάζονται στην ζωή και οι επιτυχίες και οι αποτυχίες γιατί μας βοηθάνε να μάθουμε από τα λάθη μας και μας κάνουν πιο δυνατούς.
• Συνεχείς ενθάρρυνση.

-Έπαινος,

-Ανάθεση υπευθυνοτήτων που μπορούν να διεκπεραιώσουν,

-Εύρεση ξεχωριστών ικανοτήτων και επικέντρωση σε αυτές,

-Προώθηση φιλικών σχέσεων που θα τα βοηθήσουν να βγουν από την «κρυψώνα» τους.

• Αποφυγή έντονης κριτικής. Ας μην απαιτούμε περισσότερα από αυτά μπορούν να κάνουν, ανεξάρτητα από τις δικές μας φιλοδοξίες και όνειρα.

Αυτό που πρέπει να θυμάστε πάντα είναι πως η φυσική δειλία είναι ένα καμπανάκι προειδοποίησης που χτυπούν τα παιδιά. Αν δεν δώσουμε σημασία και συνεχίσουμε να τα πιέζουμε, κριτικάρουμε και αποφεύγουμε την προσπάθεια ανεξαρτησίας τους, τότε η δειλία μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρότερη περίπτωση ελλιπούς κοινωνικής προσαρμογής.

4. Η αποξένωση των παιδιών

Η συμπεριφορά των αποξενωμένων παιδιών δεν είναι ενοχλητική και συχνά, οι γονείς και οι δάσκαλοι δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία έτσι ώστε να βγάλουν αυτά τα παιδιά από την μοναξιά τους. Η στάση μας αυτή, ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο την απομόνωση τους.

Τα μοναχικά παιδιά παρουσιάζουν κυρίως τα χαρακτηριστικά των δειλών παιδιών. Τι τα κάνει όμως να διαφέρουν από αυτά:

• Έντονη διάθεση για απομόνωση μέσα στην τάξη, στο προαύλιο, στο σπίτι
• Ονειροπόληση (φυγή, απόδραση από μια δυσάρεστη κατάσταση)
• Μειωμένη προσοχή
• Μειωμένη περιέργεια κατά την διάρκεια του σχολικού μαθήματος
• Αγαπούν να φτιάχνουν φανταστικούς κόσμους και να ταξιδεύουν μέσα σε αυτούς

Με άλλα λόγια, τα απομονωμένα παιδιά με δυσκολία καταφέρνουν να συγκεντρωθούν στις σχολικές εργασίες και στην μελέτη τους. Αυτό φυσικά έχει αρνητικό αντίκτυπο στις επιδόσεις τους. Επίσης, η τάση τους για απόδραση από την πραγματικότητα δεν τους αφήνει να συνάψουν αληθινές διαπροσωπικές σχέσεις. Τα μοναχικά παιδιά δεν κατορθώνουν, εξαιτίας της φυγής τους να κάνουν φίλους.

5. Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι γονείς για να βοηθήσουμε ένα μοναχικό παιδί;

Εμείς οι γονείς πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια για την απομόνωση των παιδιών και τους τρόπους να την αντιμετωπίσουμε. Σε αυτό το στόχο μπορούν να μας βοηθήσουν οι δάσκαλοι τους, τους οποίους πρέπει να συμβουλευόμαστε και μαζί τους να συντονίζουμε τις ενέργειες για την αντιμετώπιση των δυσκολιών.

Πηγές αυτών των δυσκολιών που οδηγούν ένα παιδί στην απομόνωση είναι:

• Δυσάρεστο οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον το οποίο προκαλεί λύπη και άγχος στο παιδί και έτσι προσπαθεί να ξεφύγει από εκεί με την απομόνωση του ή με το να πλάθει έναν ψεύτικο αλλά πιο ευχάριστο κόσμο με την φαντασία του.
• Έντονη αδελφική ζήλια
• Έντονοι τσακωμοί των γονιών του
• Αδιαφορία,
• Απόρριψη
• Παραμέληση
• Σωματική κακοποίηση
• Προσβολές και απόρριψη των συμμαθητών

Έτσι, επιλέγουν την μοναξιά τους, και εκεί, φτιάχνουν έναν ιδανικό κόσμο μέσα στον οποίο είναι το επίκεντρο της προσοχής και του θαυμασμού των άλλων.

Τα παιδιά αυτά πρέπει κάποια στιγμή να πατήσουν στα πόδια τους. Να αντιμετωπίσουν κατά πρόσωπο τις δυσκολίες και να τις λύσουν έτσι ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν και αν αφομοιωθούν από το κοινωνικό τους πλαίσιο. Στον αγώνα αυτό πρέπει να είμαστε δίπλα τους με:

• Ενθάρρυνση
• Αποφυγή συγκρούσεων
• Συζήτηση
• Αποδοχή
• Κατανόηση
• Αποφυγή επικέντρωσης στην τάση φυγής τους (αρνητική ενίσχυση)
• Έπαινος και επιδοκιμασία των προσπαθειών τους για σύνδεση με την σχολική κοινότητα (όταν δείχνουν σημάδια κοινωνικότητας).
• Αποφυγή πίεσης να μιλήσουν – παίξουν με ξένα πρόσωπα όταν δεν το επιθυμούν (τα φέρνουμε σε δυσκολότερη θέση γιατί θεωρούν πως ντρεπόμαστε γι’ αυτά μπροστά στους άλλους).
• Ειλικρινείς αγάπη και συμπαράσταση

Συνοψίζοντας, η ντροπαλότητα δεν είναι εγγενής. Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι ντροπαλά είτε γιατί επανειλημμένα έχουν απειληθεί και τρομοκρατηθεί από το περιβάλλον τους, είτε γιατί δεν διαθέτουν ακόμη την ανάλογη κοινωνική εμπειρία. Επίσης, αν εμείς οι γονείς δεν έχουμε συνέπεια ως προς τις απαιτήσεις μας από το παιδί, μπορεί με αυτό τον τρόπο να του καλλιεργούμε την δειλία, αφού ποτέ δεν θα έχει την βεβαιότητα ότι αυτό που κάνει είναι και το σωστό. Οι γονείς που τα παιδιά τους δείχνουν υπέρμετρη ντροπαλότητα, καλό θα ήταν να αναρωτηθούν μήπως δεν προσέχουν αρκετά το παιδί τους όταν αυτό «παύει» να είναι ντροπαλό και συνεσταλμένο (αν προσέχουν το παιδί μόνο όταν είναι ντροπαλό και συνεσταλμένο, τότε το ίδιο δεν έχει κανένα κίνητρο για να αλλάξει την συμπεριφορά του).

Συγκρούσεις και αντιζηλία μεταξύ αδερφών

«Αδελφικές συγκρούσεις και αντιζηλία»

Εισαγωγή:

Καθώς μεγαλώνουν, καλούνται να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση τους, να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους, να αποκτήσουν συναισθηματική νοημοσύνη, και αξίες όπως αυτές της συνεργασίας, της ευγένειας, της αποδοχής, του σεβασμού, της δικαιοσύνης και της τιμιότητας.

Όλα τα παραπάνω, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθούν και να ανθίσουν, αρχικά μέσα στην οικογένεια, το πρώτο κοινωνικό περιβάλλον των παιδιών και κατόπιν στο σχολείο. Έτσι, παρόλο που όπου υπάρχουν παιδιά υπάρχουν και καυγάδες, αντιζηλίες, τσακωμοί και συγκρούσεις, το καλό είναι ότι υπάρχει μια θετική υπόσταση στα φαινόμενα αυτά. Ποια;

Μα φυσικά το ότι μέσα από αυτήν την διαδικασία, τους δίνετε η δυνατότητα να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να μάθουν να διαχειρίζονται με λειτουργικούς τρόπους τις δυσκολίες που προκύπτουν. Αυτό βέβαια προϋποθέτει την επαγρύπνηση μας και την επίλυση των όποιων δυσκολιών ή συγκρούσεων τους με κατάλληλους τρόπους και χειρισμούς από πλευράς μας.

1. Περί τσακωμών ο λόγος

Το φαινόμενο των τσακωμών και της αντιζηλίας μεταξύ των παιδιών κάθε ηλικίας, είναι από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση οι περισσότεροι γονείς. Κάποιοι πανικοβάλλονται στο άκουσμα φωνών και κλαμάτων, ενώ κάποιοι άλλοι αντιμετωπίζουν την κατάσταση με ψυχραιμία και υπομονή.

Οι πιο πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν την φυσιολογική υπόσταση των συγκρούσεων όταν αυτές παρουσιάζονται σε μέση συχνότητα και χωρίς να απειλείται η σωματική ή η ψυχική υγεία ενός εκ των δυο παιδιών. Υποστηρίζουν πώς μέσα από την διαδικασία της σύγκρουσης, τα παιδιά αναπτύσσουν πολύ σημαντικές για την μετέπειτα ζωή τους κοινωνικές δεξιότητες, συναισθηματικό αυτοέλεγχο και προσαρμογή στο σχολείο μεταξύ άλλων.

Η σύγκρουση με ή χωρίς επίθεση μας δίνει την ευκαιρία να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας στο πώς να επιλύουν τις όποιες διαφορές τους, να διαπραγματεύονται και να βρίσκουν λύσεις. Επιπλέον, ποιος είπε ότι «καλές σχέσεις» είναι όσες δεν περιέχουν συγκρούσεις; Απεναντίας, η σύγκρουση, όταν αυτή εξωτερικεύεται με λειτουργικούς τρόπους, μας επιτρέπει να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τα όρια μας και τους άλλους. Έτσι, η σύγκρουση, αυτή καθαυτή δεν είναι αρνητική γιατί μας επιτρέπει να εμβαθύνουμε στην σχέση μας. Δεν χρειάζεται λοιπόν να εμποδίζουμε τις συγκρούσεις μεταξύ των παιδιών μας. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να τα βοηθήσουμε να λύνουν τις διαφορές τους με λειτουργικούς τρόπους και να εξωτερικεύουν λεκτικά τα αρνητικά τους συναισθήματα τους.

2. Τι πυροδοτεί τις συγκρούσεις μεταξύ των παιδιών;

• Η έλλειψη διαθεσιμότητας προκαλεί συχνά σύγκρουση ανάμεσα στα αδέρφια. Αυτό συμβαίνει γιατί το παιδί δεν είναι σε θέση να εκφράσει την ανάγκη του για προσοχή και έτσι, όταν εμείς δεν είμαστε διαθέσιμοι για να του ικανοποιήσουμε την όποια του ανάγκη (εξαιτίας της παρουσίας του άλλου παιδιού) αυτό καταφεύγει στην εξωτερίκευση των αρνητικών του συναισθημάτων προς την πηγή της δυστυχίας του (δηλαδή το αδερφάκι του).
• Όταν το παιδί είναι γεμάτο συναισθηματικά (έχει δηλαδή γεμάτο ρεζερβουάρ), είναι χαρούμενο, ευδιάθετο, καλοπροαίρετο και συνεργάσιμο. Αντίθετα, όταν το ρεζερβουάρ του είναι άδειο από προσοχή και τρυφερότητα, όταν οι ανάγκες του παρακάμπτονται, τότε ο τρόπος που προσεγγίζει τον κόσμο δεν είναι και ιδιαίτερα καλός. Η αρνητική και επιθετική διατύπωση των αιτημάτων του καταδεικνύει την τεράστια ανάγκη του για προσοχή.
• Το φύλλο, η ηλικία, η ιδιοσυγκρασία και η σειρά γέννησης των παιδιών παίζουν ρόλο στην συχνότητα και την ένταση των συγκρούσεων μεταξύ των παιδιών.
• Η τιμωρία συχνά πυροδοτεί ακόμα περισσότερο θυμό και αυτό γιατί μέσα στο μυαλό του παιδιού το αδερφάκι του είναι υπεύθυνο για την τιμωρία που του δόθηκε.
• Η δική μας συμπεριφορά παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην σχέση που θα αναπτύξουν μεταξύ τους τα αδέρφια. Αρνητικές τακτικές διαπαιδαγώγησης, συγκρίσεις, εκδήλωση αδυναμίας μεταξύ άλλων, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο τις σχέσεις τους.
• Η κακή σχέση των γονέων αδιαμφισβήτητα επηρεάζει τα παιδιά και τα ωθεί να επιδεικνύουν έντονο ανταγωνισμό, επιθετικότητα, απομόνωση και αποφυγή.
• Αναζήτηση παρέας για παιχνίδι και συντροφιά
• Δοκιμή ορίων και δυνάμεων τους
• Μίμηση προτύπων οικογενειακού περιβάλλοντος (ένταση, τσακωμοί, φωνές).
• Το έντονο άγχος των γονέων κάποιες φορές οδηγεί τα παιδιά στους τσακωμούς και στις συγκρούσεις για να αποφορτιστούν.
• Όταν η οικογένεια βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο, αντιμετωπίζει δυσκολίες ή σημαντικές αλλαγές τότε τα παιδιά ίσως καταφύγουν σε ξεσπάσματα ζήλιας ή αντιπαράθεσης με τα αδέρφια τους ως μέσο διαχείρισης των συναισθημάτων τους.
• Έλλειψη ιδιωτικότητας και προσωπικού χώρου.
• Αν εμείς είμαστε συχνά θυμωμένοι με μαζί τους, αναπόφευκτα θα είναι κι αυτά συχνά θυμωμένα το ένα με το άλλο.

3. Περιορίζοντας τις συγκρούσεις

• Μην περιμένετε ότι δεν θα μαλώσουν ποτέ
• Λειτουργείτε ως πρότυπα στοργής, κατανόησης και σωστής διαχείρισης του άγχους, των συγκρούσεων και των διαφωνιών σας.
• Αποφύγετε να πάρετε το μέρος του ενός ή του άλλου (αφήστε τα να λύσουν μόνα τις διαφορές τους εκτός κι αν απειλείται η σωματική ή η ψυχική υγεία ενός εκ των δυο).
• θεσπίστε ξεκάθαρους κανόνες και όρια για την επιθετική συμπεριφορά
• Μην βάζετε ταμπέλες στα παιδιά σας ακόμα κι αν η συμπεριφορά τους δεν είναι αποδεκτή (κρίνουμε συμπεριφορές και όχι ανθρώπους).
• Αναλαμβάνετε το ρόλο του διαμεσολαβητή και όχι του δικαστή αν αυτό κρίνεται απαραίτητο (προτείνετε λύσεις για την επίλυση του καυγά).
• Η υπερβολική αυστηρότητα, οι ανταμοιβές, και οι προσδοκίες που έχετε καλό θα ήταν να αναθεωρηθούν σε περίπτωση που δημιουργούν έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των παιδιών σας.
• Παίξτε μαζί τους παιχνίδια που και τα δυο απολαμβάνουν και τονίστε την σπουδαιότητα της διασκέδασης που απολαμβάνετε.
• Ενθαρρύνετε με διαφόρους τρόπους (πρότυπο, βιβλία, συζήτηση) την ευγενική συμπεριφορά μεταξύ τους, την έννοια του σεβασμού και της εκτίμησης.
• Δημιουργήστε ευκαιρίες για διασκέδαση
• Επαινέστε την όποια προσπάθεια τους για βελτίωση του τρόπου εξωτερίκευσης των αντιθέσεων τους
• Δείξτε εμπιστοσύνη στην δυνατότητα τους να επιλύνουν από μόνα τους τις διαφωνίες τους .
• Αποκλειστικός χρόνος σε καθημερινή βάση κατ’ αποκλειστικότητα με καθένα από τα παιδιά σας. Οι κρίσεις θυμού και επιθετικότητας μειώνονται όταν το παιδί νιώθει ότι αγαπιέται και είναι μοναδικό ( ο μόνος τρόπος για να το αντιληφθεί είναι μέσο της απερίσπαστης προσοχής μας).
• Βελτιώστε τον τρόπο που εσείς επικοινωνείτε την ματαίωση, το άγχος, τον θυμό σας
• Εκπαίδευση πάνω στην ενσυναίσθηση, στην διεκδικητικότητα, και στην έκφραση των αντιρρήσεων τους χωρίς να πληγώνουν τους άλλους.

4. Επεμβαίνοντας στην σύγκρουση

Δεν υπάρχει γονιός που να διασκεδάζει ακούγοντας τα παιδιά του να τσακώνονται και να διαφωνούν. Απεναντίας, οι περισσότεροι από εμάς αντιδράμε με θυμό, απειλές, τιμωρίες και αναστάτωση. Συνήθως, ως απάντηση στον τσακωμό τους, τους φωνάζουμε, τους στερούμε κάποιες απολαύσεις, γινόμαστε επικριτικοί μαζί τους και συχνά σκληροί.

Ποιος είναι όμως πραγματικά ο σκοπός μας όταν ξεσπάει ένας τσακωμός;

• Απλά να σταματήσει η φασαρία ή να διδάξουμε στα παιδιά μας αξίες και αποδεκτές συμπεριφορές διαχείρισης των εσωτερικών τους εντάσεων;
• Μήπως με τις παραπάνω πρακτικές το μόνο που θα πετύχουμε είναι να μεγαλώσουμε ενήλικες που θα φοβούνται τις συγκρούσεις γιατί δεν θα ξέρουν πώς να τις διαχειριστούν;

Αυτό που μπορείτε να κάνετε, είναι:

• Ακούστε τα παιδιά σας, το καθένα ξεχωριστά χωρίς να κρίνετε ή να σχολιάζετε την συμπεριφορά τους
• Βοηθήστε τα να προσδιορίσουν και να ονομάσουν τα συναισθήματα τους
• Εμφυσήστε τους την έννοια της ενσυναίσθησης ρωτώντας τα «εσύ πως θα ένιωθες αν ήσουν στην θέση του αδερφού σου»
• Στηρίξτε τα στην εύρεση λύσεων
• Δώστε τους χώρο και χρόνο και ηρεμίσουν και να τα βρουν μόνα τους όταν νιώσουν έτοιμα
• Επιστρατεύστε το χιούμορ για να μετατρέψετε τον καυγά σε παιχνίδι

Συνοψίζοντας, όταν κανένα δεν κινδυνεύει αφήστε τα να επιλύσουν μόνα τις διαφορές τους. Το πρόβλημα είναι δικό τους και όχι δικό σας. Τα πραγματικά αίτια του καυγά είναι αυτά που τα βοηθήσουν να βρουν τις κατάλληλες λύσεις και σε αυτό το κομμάτι μπορείτε να μεσολαβήσετε αν το έδαφος είναι πρόσφορο.

5. Αναζητάμε την συμβουλή ειδικού όταν:

Η ένταση και η αντιπαράθεση διαρκούν πολύ

Ο θυμός δεν ξεθυμαίνει

Εκδικητική συμπεριφορά μέρες μετά το περιστατικό

Εσκεμμένη πρόκληση πόνου

6. Σκέψεις για να πάρεις μαζί σου

Έχω κάνει κάποιο λάθος στην ανατροφή τους;

Γιατί δεν παίζουν αγαπημένα όπως τα παιδιά του γείτονα;

Θα σταματήσουν ποτέ να τσακώνονται;

Όλες αυτές οι σκέψεις είναι απόλυτα φυσιολογικές. Ασφαλώς και θα ήταν υπέροχο αν τα παιδιά μας διαρκώς διασκέδαζαν και έπαιζαν αρμονικά. Ωστόσο μια τέτοια στάση πάει κόντρα στην πραγματικότητα που θέλει τα παιδιά να διεκδικούν και να ορίζουν τον εαυτό τους μέσα από τις συγκρούσεις με τα αδέρφια τους. Μέσα από τους αδελφικούς καυγάδες το παιδί μαθαίνει να διαχειρίζεται τον θυμό και τον εκνευρισμό του, να υποστηρίζει τα θέλω και τις επιθυμίες του και να συνυπάρχει με τους άλλους. Άλλωστε, οι καυγάδες δεν ακυρώνουν την αδελφική αγάπη. Παρόλο που το φαινόμενο τον αδελφικών καυγάδων και συγκρούσεων είναι εντονότερο ανάμεσα σε αδέρφια που έχουν μικρή διαφορά ηλικίας ή είναι του ίδιου φύλλου (έχουν πολλά να μοιραστούν, έχουν ίδιες ανάγκες, κοινά δικαιώματα και υποχρεώσεις) αυτό δεν σημαίνει πως δεν συναντάμε καυγάδες σε παιδιά με διαφορά ηλικίας και φύλλου.

Είναι σημαντικό να μπορούμε να καταλάβουμε ποιος λόγος κρύβεται πίσω από κάθε ξέσπασμα — ποια ανάγκη ή επιθυμία το παιδιού παραγκωνίζεται; Ποια συναισθήματα κυριεύουν την σκέψη του;

Οι συγκρούσεις και η ζήλια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξης των παιδιών και κανείς μας δεν μπορεί να το αποφύγει. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε είναι να διδάξουμε στα παιδιά μας πώς να επιλύνουν τις διαφορές τους. Ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι να αποδεχτούμε τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού μας και να το διαβεβαιώσουμε ότι η αγάπη μας δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω των καυγάδων και των συγκρούσεων με το αδερφάκι του. Δεν αποδεχόμαστε την συμπεριφορά του, αποδεχόμαστε όμως το ίδιο και τα όποια συναισθήματα έχει. Με αυτό τον τρόπο, βοηθάμε το παιδί να αναγνωρίσει αυτό που το ενοχλεί, να εκφράσει τις επιθυμίες του, να αποδεχθεί τα αρνητικά του συναισθήματα και έτσι να μάθει να τα διαχειρίζεται με λειτουργικούς τρόπους.