«Τα δειλά – μοναχικά παιδιά»

1. Τα δειλά, ντροπαλά παιδιά

• Η ντροπαλότητα των παιδιών δεν εξισώνεται με την δειλία. Η φυσική συστολή και η ντροπαλότητα είναι φυσιολογικά αναπτυξιακά στάδια της νηπιακής, παιδικής και πρώτης εφηβικής ηλικίας. Είναι σημάδι της ανάπτυξης των παιδιών μας.
• Το αίσθημα της ντροπής κορυφώνεται στα νήπια που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει πλήρως τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Συντροφεύει όμως και τα παιδιά του Δημοτικού στο δρόμο τους ως την εφηβική ζωή.
• Για μερικούς ανθρώπους, η ντροπαλότητα και η συστολή μπορεί να τους συντροφεύουν σε όλη τους την ζωή.
• Έτσι, δεν είναι ανάγκη να ανησυχούμε αν τα παιδιά μας εμφανίζουν, ιδίως στα πρώτα σχολικά τους βήματα, κάποια σημάδια συστολής ή ντροπαλότητας μπροστά στους ξένους.
• Ωστόσο, καλό θα ήταν από νωρίς να αποκτήσουν αρκετές κοινωνικές εμπειρίες και βιώματα και να είναι σε επαφή με άλλα πρόσωπα εκτός από αυτά του συγγενικού περιβάλλοντος. Σημαντικό ρόλο παίζει σε αυτό, η προσχολική εκπαίδευση (παιδικός σταθμός και νηπιαγωγείο) που βοηθά τα παιδιά στο να εξερευνήσουν με επιτυχία το πρώτο τους κοινωνικό περιβάλλον μακριά από το σπίτι στο οποίο καλούνται να δραστηριοποιηθούν.

2. Η παιδική δειλία

Μερικά παιδιά δεν είναι απλώς ντροπαλά. Αυτό γιατί:

• Αποφεύγουν τις παρέες των συνομηλίκων τους
• Συναναστρέφονται μόνο με μικρότερα παιδιά
• Μέσα στην σχολική τάξη είναι πολύ ήσυχα και δεν παίρνουν μέρος στην διαδικασία του μαθήματος
• Δυσκολεύονται να παραβρεθούν σε κοινωνικές εκδηλώσεις
• Δεν συμμετέχουν σε ανταγωνιστικά αθλήματα
• Δεν συμμετέχουν σε δραστηριότητες των συνομηλίκων τους στα διαλείμματα.

Αίτια

• Έλλειψη αυτοπεποίθησης
• Φόβος αποτυχίας

Αυτά τα δυο στοιχεία:

• αναχαιτίζουν την ενεργητικότητα αυτών των παιδιών
• περιορίζουν την δράσης τους, τα κάνουν να υποφέρουν ψυχικά και να μην μπορούν να προσαρμοστούν ομαλά στο σχολικό τους περιβάλλον.

Ο φόβος των παιδιών «μην αποτύχουν» και η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους έχουν τις βαθύτερες ρίζες τους στα ακόλουθα:

1. Στις σχολικές δυσκολίες και τις απαιτήσεις του προγράμματος

Μερικές φορές, κάποια παιδιά απογοητεύονται πολύ γρήγορα από τις πρώτες κιόλας σχολικές τους αποτυχίες. Νιώθουν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των μαθημάτων τους και έτσι παραιτούνται από την προσπάθεια. Κλείνονται στον εαυτό τους, γιατί αυτή είναι η άμυνα τους, γιατί με την απόσυρση τους, κανείς δεν τους κατηγορεί – η δειλία και όχι τόσο η αποτυχία γίνεται το αντικείμενο της προσοχής όλων...

2. Στην υπέρ-προστατευτική στάση των γονιών

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με υπέρ – προστατευτικούς γονείς έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν πιο δειλά από τα παιδιά των οποίων οι γονείς ενισχύουν την ελευθερία, τα αφήνουν να παίζουν ή να διαβάζουν μόνα τους, να παίρνουν πρωτοβουλίες και να επιλέγουν τους φίλους και τα ενδιαφέροντα τους.

3. Στην αυστηρότητα, την επίκριση, την απόρριψη που δέχονται από τους γονείς ή / και τους δασκάλους τους.

Μερικά παιδιά αντιδρούν με επιθετικότητα στην αυστηρότητα των γονέων, εξαιτίας της παρεμπόδισης των επιθυμιών τους. Υπάρχουν άλλα που αντιδρούν με δειλία, αποφυγή και εγκατάλειψη της προσπάθειας για επιτυχία. Η στάση αυτή ενισχύεται ιδίως όταν νιώθουν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υψηλές προσδοκίες των γονιών τους, στην πίεση τους να φτάσουν στα πρότυπα που έχουν εκείνοι για τα ίδια και στην βαθμομανία τους. Ύστερα από μια αποτυχία, έρχεται πάντα η λεκτική ταπείνωση από τους γονείς ή η τιμωρία που ψαλιδίζει την αυτοπεποίθηση των ήδη δειλών παιδιών και τα σπρώχνει πιο βαθιά στο καβούκι τους.

3. Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί που εμφανίζει έντονη δειλία;

Για να βγάλουμε τα δειλά παιδιά από το κέλυφος της δειλίας και της αδράνειας πρέπει:

• Αποδοχή όπως είναι, με τις ικανότητες και τις ελλείψεις τους. Να τους δηλώσουμε ότι τα αγαπάμε και ότι θα τα βοηθήσουμε να απαλλαγούν από τα «πικρά» τους συναισθήματα
• Να τους τονίσουμε πως η σχολική ζωή είναι ένα μίγμα από επιτυχίες αλλά και αποτυχίες. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τις αποτυχίες. Χρειάζονται στην ζωή και οι επιτυχίες και οι αποτυχίες γιατί μας βοηθάνε να μάθουμε από τα λάθη μας και μας κάνουν πιο δυνατούς.
• Συνεχείς ενθάρρυνση.

-Έπαινος,

-Ανάθεση υπευθυνοτήτων που μπορούν να διεκπεραιώσουν,

-Εύρεση ξεχωριστών ικανοτήτων και επικέντρωση σε αυτές,

-Προώθηση φιλικών σχέσεων που θα τα βοηθήσουν να βγουν από την «κρυψώνα» τους.

• Αποφυγή έντονης κριτικής. Ας μην απαιτούμε περισσότερα από αυτά μπορούν να κάνουν, ανεξάρτητα από τις δικές μας φιλοδοξίες και όνειρα.

Αυτό που πρέπει να θυμάστε πάντα είναι πως η φυσική δειλία είναι ένα καμπανάκι προειδοποίησης που χτυπούν τα παιδιά. Αν δεν δώσουμε σημασία και συνεχίσουμε να τα πιέζουμε, κριτικάρουμε και αποφεύγουμε την προσπάθεια ανεξαρτησίας τους, τότε η δειλία μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρότερη περίπτωση ελλιπούς κοινωνικής προσαρμογής.

4. Η αποξένωση των παιδιών

Η συμπεριφορά των αποξενωμένων παιδιών δεν είναι ενοχλητική και συχνά, οι γονείς και οι δάσκαλοι δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία έτσι ώστε να βγάλουν αυτά τα παιδιά από την μοναξιά τους. Η στάση μας αυτή, ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο την απομόνωση τους.

Τα μοναχικά παιδιά παρουσιάζουν κυρίως τα χαρακτηριστικά των δειλών παιδιών. Τι τα κάνει όμως να διαφέρουν από αυτά:

• Έντονη διάθεση για απομόνωση μέσα στην τάξη, στο προαύλιο, στο σπίτι
• Ονειροπόληση (φυγή, απόδραση από μια δυσάρεστη κατάσταση)
• Μειωμένη προσοχή
• Μειωμένη περιέργεια κατά την διάρκεια του σχολικού μαθήματος
• Αγαπούν να φτιάχνουν φανταστικούς κόσμους και να ταξιδεύουν μέσα σε αυτούς

Με άλλα λόγια, τα απομονωμένα παιδιά με δυσκολία καταφέρνουν να συγκεντρωθούν στις σχολικές εργασίες και στην μελέτη τους. Αυτό φυσικά έχει αρνητικό αντίκτυπο στις επιδόσεις τους. Επίσης, η τάση τους για απόδραση από την πραγματικότητα δεν τους αφήνει να συνάψουν αληθινές διαπροσωπικές σχέσεις. Τα μοναχικά παιδιά δεν κατορθώνουν, εξαιτίας της φυγής τους να κάνουν φίλους.

5. Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι γονείς για να βοηθήσουμε ένα μοναχικό παιδί;

Εμείς οι γονείς πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια για την απομόνωση των παιδιών και τους τρόπους να την αντιμετωπίσουμε. Σε αυτό το στόχο μπορούν να μας βοηθήσουν οι δάσκαλοι τους, τους οποίους πρέπει να συμβουλευόμαστε και μαζί τους να συντονίζουμε τις ενέργειες για την αντιμετώπιση των δυσκολιών.

Πηγές αυτών των δυσκολιών που οδηγούν ένα παιδί στην απομόνωση είναι:

• Δυσάρεστο οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον το οποίο προκαλεί λύπη και άγχος στο παιδί και έτσι προσπαθεί να ξεφύγει από εκεί με την απομόνωση του ή με το να πλάθει έναν ψεύτικο αλλά πιο ευχάριστο κόσμο με την φαντασία του.
• Έντονη αδελφική ζήλια
• Έντονοι τσακωμοί των γονιών του
• Αδιαφορία,
• Απόρριψη
• Παραμέληση
• Σωματική κακοποίηση
• Προσβολές και απόρριψη των συμμαθητών

Έτσι, επιλέγουν την μοναξιά τους, και εκεί, φτιάχνουν έναν ιδανικό κόσμο μέσα στον οποίο είναι το επίκεντρο της προσοχής και του θαυμασμού των άλλων.

Τα παιδιά αυτά πρέπει κάποια στιγμή να πατήσουν στα πόδια τους. Να αντιμετωπίσουν κατά πρόσωπο τις δυσκολίες και να τις λύσουν έτσι ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν και αν αφομοιωθούν από το κοινωνικό τους πλαίσιο. Στον αγώνα αυτό πρέπει να είμαστε δίπλα τους με:

• Ενθάρρυνση
• Αποφυγή συγκρούσεων
• Συζήτηση
• Αποδοχή
• Κατανόηση
• Αποφυγή επικέντρωσης στην τάση φυγής τους (αρνητική ενίσχυση)
• Έπαινος και επιδοκιμασία των προσπαθειών τους για σύνδεση με την σχολική κοινότητα (όταν δείχνουν σημάδια κοινωνικότητας).
• Αποφυγή πίεσης να μιλήσουν – παίξουν με ξένα πρόσωπα όταν δεν το επιθυμούν (τα φέρνουμε σε δυσκολότερη θέση γιατί θεωρούν πως ντρεπόμαστε γι’ αυτά μπροστά στους άλλους).
• Ειλικρινείς αγάπη και συμπαράσταση

Συνοψίζοντας, η ντροπαλότητα δεν είναι εγγενής. Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι ντροπαλά είτε γιατί επανειλημμένα έχουν απειληθεί και τρομοκρατηθεί από το περιβάλλον τους, είτε γιατί δεν διαθέτουν ακόμη την ανάλογη κοινωνική εμπειρία. Επίσης, αν εμείς οι γονείς δεν έχουμε συνέπεια ως προς τις απαιτήσεις μας από το παιδί, μπορεί με αυτό τον τρόπο να του καλλιεργούμε την δειλία, αφού ποτέ δεν θα έχει την βεβαιότητα ότι αυτό που κάνει είναι και το σωστό. Οι γονείς που τα παιδιά τους δείχνουν υπέρμετρη ντροπαλότητα, καλό θα ήταν να αναρωτηθούν μήπως δεν προσέχουν αρκετά το παιδί τους όταν αυτό «παύει» να είναι ντροπαλό και συνεσταλμένο (αν προσέχουν το παιδί μόνο όταν είναι ντροπαλό και συνεσταλμένο, τότε το ίδιο δεν έχει κανένα κίνητρο για να αλλάξει την συμπεριφορά του).