Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) Μέρος Πρώτο: Αίτια, συμπτώματα και ο ρόλος της διατροφή στην προκλητική-παρορμητική συμπεριφορά των παιδιών.

1. Τι είναι η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας;


Η ΔΕΠ-Υ είναι μια από τις πιο σύνηθες διαταραχές συμπεριφοράς που συναντά κανείς σε παιδιά σχολικής ηλικίας (προσβάλει περισσότερο αγόρια παρά κορίτσια σε αναλογία 4 προς 1). Τα παιδιά αυτά είναι συνήθως υπερκινητικά, δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους σε μια δραστηριότητα ακόμα και για σύντομο χρονικό διάστημα, διακατέχονται από αδυναμία ελέγχου του εαυτού και των παρορμήσεων τους και διεγείρονται εύκολα και έντονα. 
Επίσης, μιλούν ασταμάτητα, δρουν παρορμητικά και δεν σκέφτονται πριν πράξουν με αποτέλεσμα πολλές φορές να θέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο. 
Οι συμπεριφορές που σχετίζονται με την ΔΕΠ-Υ γίνονται εμφανείς αρχικά από τους ίδιους τους γονείς που αντιλαμβάνονται πως "κάτι δεν πάει καλά" κατά την πρώιμη παιδική ηλικία (πριν το παιδί συμπληρώσει το 5ο ηλικιακό έτος). Παρόλο που είναι μια ισόβια διαταραχή και τα συμπτώματα δεν εξαλείφονται ποτέ, καθώς το παιδί μεγαλώνει και ωριμάζει, καταφέρνει να αναπτύξει αποτελεσματικές στρατηγικές ελέγχου της συμπεριφοράς και των παρορμήσεων του. 

Χαρακτηριστικά ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ: 

1. Φτάνει σε μια κατάσταση υψηλής διέγερσης και ενθουσιασμού πολύ πιο γρήγορα από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του, 2. Μιλάει ακατάπαυστα και δυνατά, 3. Κινείται διαρκώς, 4. Μεταπηδά από την μια δραστηριότητα στην άλλη χωρίς διακοπή, 5. Τα πάντα τραβούν την προσοχή του (δεν έχει την δυνατότητα να φιλτράρει τα ασήμαντα ερεθίσματα του περιβάλλοντος), 6. Ενοχλεί τους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω του χωρίς να μπορεί να ελέγξει την συμπεριφορά του, 7. Γίνεται εύκολα αντιπαθείς στους γύρω του κάτι το οποίο αντιλαμβάνεται και στεναχωριέται, 8. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αντιπαθεί τον ίδιο του τον εαυτό, 9. Μετανιώνει πάντα μετά από μια κακή συμπεριφορά παρόλο που δεν μπορούσε να την αποτρέψει και 10. Εμπλέκεται συχνά σε δραστηριότητες που μπορεί να θέσουν την ζωή του σε κίνδυνο.

2. Αιτιολογικοί παράγοντες που προκαλούν την ΔΕΠ-Υ


Παρόλο που τα πραγματικά αίτια της ΔΕΠ-Υ δεν είναι ακόμα γνωστά, έρευνες έχουν αποδείξει πως ένα παιδί γεννιέται με αυτήν την διαταραχή, δεν την αναπτύσσει μεγαλώνοντας. Αυτό μας οδηγεί στο άμεσο συμπέρασμα πως δεν ευθύνεται η ανατροφή του παιδιού για την εμφάνιση του συνδρόμου και σίγουρα δεν φταίει το ίδιο το παιδί για την παρορμητικότητα και την προκλητική του συμπεριφορά. Για την διαταραχή αυτή υπεύθυνη θεωρείτε μια μορφή δυσλειτουργίας σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την παρορμητική συμπεριφορά και την συγκέντρωση. Έτσι, ο βασικός αιτιολογικός παράγοντας που καθορίζει το κατά πόσον ένα παιδί θα πάσχει από την διαταραχή αυτή ή όχι είναι το γενετικό υλικό και όχι το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει.


3. Διάγνωση της ΔΕΠ-Υ


Η επίσημη διάγνωση ενός παιδιού απαιτεί την εξέταση και αξιολόγηση από ειδικό (παιδίατρο-αναπτυξιολόγο, παιδοψυχίατρος ή το Κέντρο Διάγνωσης, αξιολόγησης και Υποστήριξης (ΚΔΑΥ)). Ωστόσο, αν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας για το παιδί σας, απευθυνθείτε αρχικά στον παιδίατρο σας. Αυτός θα συλλέξει μια σειρά από πληροφορίες για το παιδί και την συμπεριφορά του και θα σας ενημερώσει για τις περαιτέρω κινήσεις σας.

Εάν πιστεύετε ότι το παιδί σας μπορεί να πάσχει από ΔΕΠ-Υ, συμπληρώστε το παρακάτω ερωτηματολόγιο (εσείς και ο δάσκαλος/α του παιδιού) και δώστε το στον παιδίατρο σας. Πριν αρχίσετε την συμπλήρωση, διαβάστε προσεχτικά τις παρακάτω οδηγίες: Συμπληρώστε το κουτάκι ΜΟΝΟ όταν ισχύουν ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ακόλουθα:

1. Το παιδί δείχνει την συγκεκριμένη συμπεριφορά σε υπερβολικό βαθμό και,

2. Η συμπεριφορά αυτή του παιδιού άρχισε πριν την ηλικία των 7 ετών και είναι παρούσα  τουλάχιστον τους τελευταίους 6 μήνες σε διάφορα περιβάλλοντα - στο σπίτι, στο σχολείο κτλ. Σημειώστε το κουτάκι, εάν το παιδί:

Πολλές φορές κινεί νευρικά τα χέρια και/ή στριφογυρίζει στην θέση του

Πολλές φορές αφήνει την θέση του όταν πρέπει να κάθεται (για παράδειγμα την ώρα του φαγητού)

Πολλές φορές τρέχει υπερβολικά ή σκαρφαλώνει όταν δεν πρέπει (σ'ένα φιλικό σπίτι)

Πολλές φορές συναντά δυσκολία στο παιχνίδι ή στην ήσυχη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες

Πολλές φορές δίνει την εντύπωση πως είναι πάντα "σε ετοιμότητα" και/ή συμπεριφέρεται σαν να κινείται με μοτεράκι

Πολλές φορές μιλάει υπερβολικά πολύ

Πολλές φορές φωνάζει ή λέει δυνατά τις απαντήσεις πριν ολοκληρωθούν οι αντίστοιχες ερωτήσεις

Πολλές φορές δυσκολεύεται να περιμένει την σειρά του (στο παιχνίδι, σε μια σειρά)

Πολλές φορές διακόπτει ή εισβάλει σε ότι κάνουν οι άλλοι (ανακατεύεται σε συζητήσεις ή σε παιχνίδια που παίζουν οι άλλοι).

Εάν έχετε συμπληρώσει περισσότερα από 6 ναι στο παραπάνω ερωτηματολόγιο, τότε θα πρέπει να επισκεφθείτε τον παιδίατρο σας για να συζητήσετε την συμπεριφορά του παιδιού σας.

4. Πως είναι να μεγαλώνεις ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ;


Αναμφισβήτητα, είναι πολύ δύσκολο να μεγαλώνεις ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ. Εκτός από τα συμπτώματα της διαταραχής, οι γονείς έχουν να αντιμετωπίσουν τόσο τα δικά τους συναισθήματα όσο και τον κοινωνικό αποκλεισμό που εισπράττουν από μια κοινωνία που οτιδήποτε διαφορετικό θεωρείτε και απορριπτέο.
Πολλοί είναι οι γονείς εκείνοι που κατηγορούν τον εαυτό τους για την κατάσταση του παιδιού και πολλές φορές βιώνουν ενοχικά συναισθήματα που πηγάζουν από την λανθάνουσα πεποίθηση πως η ΔΕΠ-Υ ειναι συνέπεια της κακής ανατροφής του παιδιού τους. Επιπρόσθετα, αρνητικά σχόλια και επιπλήξεις για την συμπεριφορά του παιδιού από συγγενείς, φίλους, δασκάλους και ο επικίμενος αποκλεισμός της οικογένειας από κοινωνικές συνευρέσεις, έρχεται να προσθέσει κι άλλα προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα.
Η αλήθεια είναι μια: υποφέρει το παιδί και μαζί του οι γονείς και τα αδέρφια του.
Η πίεση είναι τόσο μεγάλη που συχνά συναντάμε οικογένειες που έχουν διαλυθεί εξαιτίας της ΔΕΠ-Υ του ενός μέλους τους.


5. Δίαιτα και ΔΕΠ-Υ


Παρόλο που δεν υπάρχουν επιστημονικά ευρήματα που να υποστηρίζουν πως η εφαρμογή μιας συγκεκριμένης δίαιτας στο παιδί μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά του, συχνά γίνεται λόγος για παρεμβάσεις στις διατροφικές συνήθειες του παιδιού με ΔΕΠ-Υ.
Πολλοί γονείς έχουν διαπιστώσει πως η αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων και ροφημάτων (σοκολάτα και τα ποτά με χρωστικές) μειώνει την προκλητική - παρορμητική  συμπεριφορά των παιδιών τους.
Για να διερευνήσετε την συσχέτιση μεταξύ διατροφής και συμπεριφοράς, σας προτείνω να ξεκινήσετε κρατώντας ένα ημερολόγιο που θα καταγράφετε λεπτομερώς την συνηθισμένη διατροφή του κατά την διάρκεια μερικών εβδομάδων. Αυτό το ημερολόγιο πρέπει να είναι όσο πιο λεπτομερές γίνεται έτσι ώστε να διαφανούν κάποιες συσχετίσεις. Παράλληλα, καταγράψτε την συμπεριφορά του παιδιού σας σε καθημερινή βάση βαθμολογώντας την από το 1 έως το 5, με το 1 να αντιστοιχεί στην ιδανική συμπεριφορά, το 3 σε ικανοποιητική συμπεριφορά και το 5 στην απαράδεχτη συμπεριφορά. Βαθμολογήστε ξεχωριστά το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ. Χρησιμοποιώντας αυτήν την μέθοδο, μπορείτε σιγά σιγά να αρχίσετε να αναγνωρίζεται ποιες τροφές / ροφήματα φαίνεται ότι προκαλούν επεισόδια προκλητικής συμπεριφοράς και να προσπαθήσετε να τα απομακρύνεται από το διατροφολόγιο του παιδιού σας.

Δευτέρα	Τρόφιμα που κατανάλωσε	Συμπεριφορά	Σημειώσεις
Πρωί	Δημητριακά Γάλα Ζάχαρη Τοστ Ζαμπόν Τυρί	1	Πολύ καλός όλο το πρωί. Βοήθησε να μαζέψουμε το τραπέζι
Απόγευμα	Πατάτες τηγανητές Ανθρακούχα πορτοκαλάδα Τηγανητό ψάρι Πατατάκια	4	Πολύ νευρικός, πείραζε συνέχεια την αδερφή του και δεν περίμενε την σειρά του στο επιτραπέζιο που παίζαμε
Βράδυ	Πίτσα με τυρί Παγωτό σοκολάτα Γάλα	5	Δεν μπορούσα να τον βάλω για ύπνο. Μέχρι της 2 το πρωί τον κυνηγούσα.

Να θυμάστε πως σε πολλές περιπτώσεις, οι συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να επηρεάζεται και από τροφές που θεωρούνται "υγιεινές" όπως για παράδειγμα τα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Προσπαθήστε να είστε οργανωτικοί, επίμονοι και υπομονετικοί με την καταγραφή του ημερολογίου και συμβουλευτείτε πάντα τον παιδίατρο σας πριν προβείτε στην απομάκρυνση κάποιων τροφών από το διατροφολόγιο του παιδιού σας.